Podstawowa treść raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko

Ustawodawca w art. 66 ust. 1 ustawy z 3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko[1], zawarł podstawowe informacje, które winny znaleźć się w każdym sporządzonym zgodnie z obowiązującymi przepisami, raporcie oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.

Tak też, wskazać należy, że raport taki winien zawierać:

1. Informacje umożliwiające analizę kryteriów wymienionych w art. 62 ust. 1 OOŚ

Powyższe wynika z faktu, że cel prowadzenia oceny oddziaływania na środowisko ustawodawca uregulował właśnie w przepisie art. 62 OOŚ. Raport oceny oddziaływania na środowisko jest zaś podstawowym materiałem pozwalającym na zaprezentowanie wyników oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia przeprowadzonej przez wnioskodawcę. Nie oznacza to jednak, że sam proces prowadzenia oceny oddziaływania na środowisko kończy się z chwilą sporządzenia i przedłożenia raportu organowi prowadzącemu postępowanie. Kończy się tylko ta część postępowania, która w całości spoczywa na wnioskodawcy, a polega na wytworzeniu dokumentu pn. „raport oceny oddziaływania na środowisko”. Jest to zarazem ta część postępowania, która opisana jest w wymogach ustawowych jedynie poprzez wskazanie warunków określających treść raportu o oddziaływaniu na środowisko.

Ustawodawca, poprzez określenie wymogów co do treści raportu o oddziaływaniu na środowisko, ma oczywiście zatem wpływ na zakres i charakter oceny dokonywanej przez samego wnioskodawcę. Obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko ciąży bowiem wnioskodawcy, gdyż:

1. ze względu na to, że tylko on posiada wiedzę na temat planowanego przedsięwzięcia, to tylko on może definiować swoje zamierzenia inwestycyjne,
2. sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest pracochłonne, czasochłonne i kosztochłonne. Jedną zaś z podstawowych zasad polskiego, jak i europejskiego prawa ochrony środowiska jest zasada, zgodnie z którą, to „zanieczyszczający” płaci – a więc to ten podmiot, którego działanie może powodować negatywne oddziaływanie na środowisko, zobowiązany jest ponosić koszty zbadania oraz zapobiegania negatywnym oddziaływaniom na środowisko związanych z planowanym przez niego przedsięwzięciem.

Tak też wskazać należy, że raport winien zawierać informacje, umożliwiające analizę i ocenę takich elementów planowanego przedsięwzięcia, jak (w brzmieniu obowiązującym od dnia 11 stycznia 2025 r.):

1. bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia na:

• środowisko, w tym klimat, oraz ludność, w tym zdrowie i warunki życia ludzi,
• dobra materialne,
• zabytki,
• krajobraz, w tym krajobraz kulturowy,
• wzajemne oddziaływanie między elementami, o których mowa wyżej,
• dostępność do złóż kopalin,

1. ryzyko wystąpienia poważnych awarii oraz katastrof naturalnych i budowlanych,
2. podatność danego przedsięwzięcia na zmiany klimatu,
3. możliwości oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko,
4. wymagany zakres monitoringu.

2. Pozostałe elementy treści raportu oddziaływania na środowisko

Jak wskazuje się to w doktrynie, wymogi dotyczące treści raportu oddziaływania na środowisko można podzielić na kilka grup[2].

Tak też, pierwsza z nich obejmuje zagadnienia dotyczące samego planowanego przedsięwzięcia, a pozwalające na jego szczegółowy opis zarówno w wymiarze konstrukcyjnym, jak i eksploatacyjnym. Opis planowanego przedsięwzięcia powinien zatem w szczególności (katalog otwarty) uwzględniać:

1. charakterystykę całego przedsięwzięcia i warunki użytkowania terenu w fazie realizacji i eksploatacji lub użytkowania, w tym w odniesieniu do obszarów szczególnego zagrożenia powodzią w rozumieniu  16 pkt 34ustawy Prawo wodne,
2. główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych,
3. przewidywane rodzaje i ilości emisji, w tym odpadów, wynikające z fazy realizacji i eksploatacji lub użytkowania planowanego przedsięwzięcia,
4. informacje o różnorodności biologicznej, wykorzystywaniu zasobów naturalnych, w tym gleby, wody i powierzchni ziemi,
5. informacje o zapotrzebowaniu na energię i jej zużyciu,
6. informacje o pracach rozbiórkowych dotyczących przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
7. ocenione w oparciu o wiedzę naukową ryzyko wystąpienia poważnych awarii lub katastrof naturalnych i budowlanych, przy uwzględnieniu używanych substancji i stosowanych technologii, w tym ryzyko związane ze zmianami klimatu, obejmujące ryzyko wynikające z podatności na zmiany klimatu, uwzględniającej narażenie oraz odporność przedsięwzięcia na zmiany klimatu.

Dodatkowym wymogiem w tym zakresie, warunkującym możliwość prowadzenia właściwej oceny, tj. formułowania wniosków co do dopuszczalności przedsięwzięcia ze względu na skutki środowiskowe jego realizacji, jest opis wariantów planowanego przedsięwzięcia. Opis ten powinien zaś uwzględniać szczególne cechy przedsięwzięcia lub jego oddziaływania na środowisko, ze wskazaniem wariantu wybranego do realizacji, racjonalnego wariantu alternatywnego oraz racjonalnego wariantu najkorzystniejszego dla środowiska – gdzie racjonalny wariant najkorzystniejszy dla środowiska może być tożsamy z wariantem wybranym do realizacji albo racjonalnym wariantem alternatywnym.

Druga grupa koniecznych elementów treści raportu to z kolei wymogi związane z opisem środowiska, w którym ma zostać zlokalizowane planowane przedsięwzięcie[3]. Wypełnienie tych wymogów może wiązać się zaś z koniecznością wykonania badań terenowych pozwalających na osiągnięcie szczegółowości opisu stanu środowiska koniecznego dla prognozowania przyszłej skali oddziaływań związanych z realizacją danego przedsięwzięcia.

Trzecia grupa wymogów dotyczy określenia samych oddziaływań. Wypełnienie tych wymogów wiąże się z kolei przede wszystkim z określeniem oddziaływań, jakie może generować planowane przedsięwzięcie oraz koniecznością przeprowadzenia analiz pozwalających na prognozowanie rozmiaru i skutków zidentyfikowanych oddziaływań na środowisko, w którym proponuje się zlokalizować przedsięwzięcie. Wymogi te wymienione zostały zaś przez ustawodawcę enumeratywnie w art. 66 ust. 1 pkt 3b, pkt 6 i pkt 15, ust. 1b, ust. 6 i ust. 7 OOŚ. Co ważne, oddziaływania wywołane realizacją przedsięwzięcia również muszą być określane i analizowane w ujęciu wariantowym.

Kolejną grupę – stanowią wymogi dotyczące opisu przewidywanych działań mających na celu unikanie, zapobieganie, ograniczanie prognozowanych oddziaływań i ewentualną kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko. Tak też, raport winien uwzględniać działania zmierzające do osiągnięcia powyższych celów w szczególności na formy ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, w tym na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000, oraz ciągłość łączących je korytarzy ekologicznych, wraz z oceną ich skuteczności odpowiednio na etapach realizacji, eksploatacji, użytkowania lub likwidacji przedsięwzięcia.

Piąta grupa wymogów to wymogi odnoszące się do warunków ściśle związanych z przeprowadzeniem właściwej oceny, a więc są to te warunki, przy zastosowaniu się do których możliwe jest dokonanie oceny dopuszczalności realizacji przedsięwzięcia oraz przedstawienia jej wyników. Należą do nich[4]:

1. opis skutków dla środowiska w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia,
2. porównywanie oddziaływań wariantu proponowanego przez wykonawcę z innymi wariantami realizacji przedsięwzięcia,
3. odniesienie się do celów środowiskowych wynikających z dokumentów strategicznych istotnych z punktu widzenia realizacji przedsięwzięcia,
4. uzasadnienie spełnienia warunków, o których mowa w  68 pkt 1, 3 i 4 ustawy Prawo wodne, jeżeli przedsięwzięcie wpływa na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych ustalonych dla jednolitych części wód,
5. uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu.

Ostatnią grupą wymogów, którą można odnieść do raportu o oddziaływaniu na środowisko niezależnie od przedsięwzięcia, którego oddziaływania poddawane są ocenie, są wymogi związane z formą prezentacji treści w raporcie o oddziaływaniu na środowisko i pozwalające na weryfikację wymogów stawianych autorom raportu[5]. Wśród nich na uwagę zasługuje zaś obowiązek zawarcia w raporcie streszczenia w języku niespecjalistycznym, zawierającego przy tym informacje w odniesieniu do każdego elementu raportu.

Dalej zaś, jak zwraca się na to uwagę w doktrynie[6], osobnym wymogiem jest przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływań planowanego przedsięwzięcia zarówno na etapie jego realizacji, jak i eksploatacji, jak też osobno należy ocenić wymogi określone w art. 66 ust. 1 pkt 8, pkt 17 i pkt 20 OOŚ, które pozwalają z kolei na weryfikację poprawności metodycznej dokonanego zbierania danych, prowadzenia analiz i formułowania wniosków oceny.

Pozostałe, a niewymienione wcześniej, wymogi dotyczące treści raportu oddziaływania na środowisko zawarte w art. 66 OOŚ dotyczą natomiast bądź to specyficznych typów przedsięwzięć, bądź też szczególnych warunków prowadzenia oceny ze względu na rodzaj lub charakter generowanego oddziaływania.

[1] T.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1112 ze zm.; dalej: OOŚ.

[2] T. Filipowicz, A. Plucińska-Filipowicz. M. Wierzbowski (red.), Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Komentarz, wyd. 3, 2024.

[3] Art. 66 ust. 1 pkt 2, 2a, 3, 3a oraz ust. 7 OOŚ.

[4] Ibidem.

[5] Art. 66 ust. 1 pkt 13, 14, 18, 19 i 19a OOŚ.

[6] T. Filipowicz, A. Plucińska-Filipowicz. M. Wierzbowski (red.), Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Komentarz, wyd. 3, 2024.