Jak wyjaśnia się to, raport oceny oddziaływania na środowisko jest podstawowym materiałem pozwalającym na zaprezentowanie wyników oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia przeprowadzonej przez samego wnioskodawcę. Stosownie zaś do art. 66 ust. 1 ustawy z 3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko[1], raport ten winien zawierać – obok pozostałych wymaganych treści tego raportu, informacje umożliwiające analizę kryteriów wymienionych w art. 62 ust. 1 OOŚ.
Przy czym, zgodnie z art. 66 ust. 2 OOŚ, informacje, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 4–8 OOŚ, a więc obejmujące:
- opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia, uwzględniający dostępne informacje o środowisku oraz wiedzę naukową,
- opis wariantów przedsięwzięcia uwzględniający szczególne cechy przedsięwzięcia lub jego oddziaływania na środowisko, ze wskazaniem wariantu wybranego do realizacji, racjonalnego wariantu alternatywnego oraz racjonalnego wariantu najkorzystniejszego dla środowiska; racjonalny wariant najkorzystniejszy dla środowiska może być tożsamy z wariantem wybranym do realizacji albo racjonalnym wariantem alternatywnym,
- określenie przewidywanego oddziaływania analizowanych wariantów na środowisko, w tym również w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, katastrofy naturalnej lub budowlanej, na klimat, w tym emisje gazów cieplarnianych i oddziaływania istotne z punktu widzenia adaptacji do zmian klimatu, przewidywanej podatności na zmiany klimatu, uwzględniającej narażenie oraz odporność analizowanych wariantów na zmiany klimatu, a także możliwego transgranicznego oddziaływania na środowisko, a w przypadku drogi, o której mowa w 24ga ust. 1ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych – także wpływu planowanej drogi na bezpieczeństwo ruchu drogowego;
- porównanie oddziaływań analizowanych wariantów na:
- ludzi, rośliny, zwierzęta, grzyby i siedliska przyrodnicze, wodę i powietrze,
- powierzchnię ziemi, z uwzględnieniem ruchów masowych ziemi, i krajobraz,
- dobra materialne,
- zabytki i krajobraz kulturowy, objęte istniejącą dokumentacją, w szczególności rejestrem lub ewidencją zabytków,
- formy ochrony przyrody, o których mowa w 6 ust. 1ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody[2], w tym na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz ciągłość łączących je korytarzy ekologicznych,
- elementy wymienione w 68 ust. 2 pkt 2 lit. b OOŚ (tj. zakres i szczegółowość wymaganych danych pozwalających scharakteryzować przedsięwzięcie, rodzaje oddziaływań oraz elementy środowiska wymagające szczegółowej analizy) – jeżeli zostały tylko uwzględnione w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko lub jeżeli są wymagane przez właściwy organ,
- wzajemne oddziaływanie między elementami, o których mowa wyżej;
- uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu, z uwzględnieniem informacji, o których mowa było wcześniej;
- opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę oraz opis przewidywanych znaczących oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko, obejmujący bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnio- i długoterminowe, stałe i chwilowe oddziaływania na środowisko, wynikające z: istnienia przedsięwzięcia, wykorzystywania zasobów środowiska oraz emisji;
– powinny uwzględniać przewidywane oddziaływanie analizowanych wariantów na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru.
Co istotne, dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 prowadzona jest w toku oceny oddziaływania na środowisko, jako jej integralny element. W konsekwencji takiego zintegrowania ocen, jeżeli przedsięwzięcie poddawane ocenie oddziaływania na środowisko może powodować wystąpienie znaczących oddziaływań na obszar Natura 2000, konieczne jest w raporcie o oddziaływaniu na środowisko określenie możliwości występowania takich oddziaływań planowanego przedsięwzięcia i ich zakresu oraz prowadzenie analiz co do efektów tych oddziaływań w odniesieniu do celów i przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 oraz jego integralności.
Wskazanie wariantu proponowanego przez wnioskodawcę do realizacji musi być jednocześnie poparte analizami dotyczącymi oddziaływań poszczególnych wariantów na obszar Natura 2000[3], zaś wybór wariantu musi być również uzasadniony w kontekście jego potencjalnych oddziaływań na obszar Natura 2000. W przypadku natomiast stwierdzenia, że przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać także dane pozwalające na ustalenie braku rozwiązań alternatywnych oraz informacje pozwalające na ustalenie, czy wymogi nadrzędnego interesu publicznego przemawiają za realizacją przedsięwzięcia.
W przypadku możliwości wystąpienia znaczącego negatywnego oddziaływania na obszar Natura 2000 to zaś przepisy u.o.p. wskazują z kolei warunki, na jakich przedsięwzięcie może być dopuszczone do realizacji pomimo jego negatywnych oddziaływań na obszar Natura 2000. Tak też, zgodnie z regulacją zawartą w art. 34 u.o.p., jeżeli za realizacją przedsięwzięcia przemawiają wymogi nadrzędnego interesu publicznego, brak jest alternatywnego rozwiązania pozwalającego na realizację interesu publicznego wobec zaproponowanego przez wnioskodawcę oraz zapewnione zostanie wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000, to (dopiero) przy łącznym spełnieniu tych przesłanek może zostać wydana zgoda na realizację takiego przedsięwzięcia.
Stosownie natomiast do art. 35a u.o.p., zgoda na realizację przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko przybiera formę decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Tym samym, aby wobec przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko, które jednocześnie powoduje możliwość znaczącego negatywnego oddziaływania na obszar Natura 2000, organ mógł wydać decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, konieczne jest uprzednie zweryfikowanie wypełnienia przesłanek określonych art. 34 u.o.p. Dlatego też, wśród wymogów dotyczących treści raportu o oddziaływaniu na środowisko znalazły się również te dotyczące danych pozwalających na ustalenie, czy wymogi art. 34 u.o.p. zostały spełnione.
Pamiętać przy tym należy, że zgodnie z art. 61 ust. 4 i 5 OOŚ, ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, o której mowa w art. 62 ust. 2 OOŚ, przeprowadza się w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji, o której mowa w art. 96 ust. 1 OOŚ, jeżeli obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 został stwierdzony na podstawie art. 97 ust. 1 OOŚ. Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, stanowiącą część postępowania w sprawie wydania decyzji, o której mowa w art. 96 ust. 1 OOŚ, przeprowadza zaś regionalny dyrektor ochrony środowiska.
Tak też, ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 o ile nie jest prowadzona dla przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko, nie jest związana regulacjami dotyczącymi oceny oddziaływania na środowisko. Ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 jako osobna ocena prowadzona jest bowiem dla tych przedsięwzięć, które nie kwalifikują się jako przedsięwzięcia mogące potencjalnie lub zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, co w konsekwencji oznacza, że będą to przedsięwzięcia co do zasady o mniejszym potencjale oddziaływania na środowisko.
Ustawodawca nie stawia przy tym jakichkolwiek ograniczeń co do typu przedsięwzięcia, jego wielkości czy też procedury, w ramach której następuje autoryzacja danego przedsięwzięcia, jako kryterium możliwości poddania ocenie oddziaływania na obszar Natura 2000. Odmiennie, również od oceny oddziaływania na środowisko nie tworzy dla możliwości przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 odrębnego postępowania administracyjnego i odrębnego rodzaju decyzji[4]. Ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 jest więc prowadzona jako element postępowania w ramach postępowania zmierzającego do wydania decyzji zezwalającej na realizację planowanego przedsięwzięcia.
Pod pojęciem „przedsięwzięcia” należy tu zaś rozumieć każde zamierzenie budowlane lub inną ingerencję w środowisko, a polegającą na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu. Stąd też – co do zasady – nie jest możliwe określanie katalogu decyzji, w ramach których ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 może być prowadzona. Nie oznacza to jednak, że każda decyzja administracyjna wydawana co do działań podejmowanych w środowisku na obszarze Natura 2000 wymagać będzie przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Ocena taka prowadzona będzie tylko bowiem w takiej sytuacji, gdy w toku postępowania zmierzającego do wydania danej decyzji zapadło rozstrzygnięcie w formie postanowienia nakładającego obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000, stosownie do postanowień art. 97 ust. 1 OOŚ. Tak też, to regionalny dyrektor ochrony środowiska stwierdza bowiem – w drodze postanowienia – obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, uwzględniając łącznie uwarunkowania wymienione w powołanym wyżej przepisie.
Co przy tym ważne, niezależnie od rodzaju decyzji, ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 jest zawsze prowadzona przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Jest więc to sytuacja analogiczna do tej związanej z ponowną oceną oddziaływania na środowisko. Mamy więc tu do czynienia z rozdzieleniem odpowiedzialności pomiędzy organami administracji publicznej w zakresie kompetencji do prowadzenia samej oceny oddziaływania oraz pozostałych elementów postępowania zmierzającego do wydania decyzji.
[1] T.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1112 ze zm.; dalej: OOŚ.
[2] T.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1478 ze zm.; dalej: u.o.p.
[3] Art. 66 ust. 1 pkt 6 lit. a–e OOŚ.
[4] T. Filipowicz, A. Plucińska-Filipowicz. M. Wierzbowski (red.), Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Komentarz, wyd. 3, 2024.