Aktualnie trwają prace nad nowelizacją ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko[1].
Potrzeba nowelizacja OOŚ wynikła zaś z konieczności podniesienia jakości procedur związanych z ocenami oddziaływania na środowisko, uszczelnienia i usprawnienia systemu, zidentyfikowanej podczas rewizji istniejących przepisów i zidentyfikowanych problemów związanych ze stosowaniem aktualnych przepisów prawa.
Przygotowane zmiany mają w większości dotyczyć decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, która jest wymagana dla inwestycji kwalifikowanych do przedsięwzięć wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko[2]. Co do zasady bowiem wyniki stosownych analiz i obowiązki nałożone na inwestorów w treści decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach są pierwszymi ustaleniami procesu inwestycyjnego i wiążą one organy wydające decyzje na dalszym jego etapie (np. decyzję o pozwoleniu na budowę).
Tak też, zauważano kolejne zagadnienia związane ze stosowaniem przepisów OOŚ, które wymagają zmiany:
- W zakresie stron postępowania, uczestników na prawach strony i społeczeństwa
W przepisach OOŚ planuje się doprecyzowanie, które z istniejących w polskim systemie prawnym praw rzeczowych ma zastosowanie w celu określenia kręgu stron postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Tym samym, zasadne stało się ostateczne przesądzenie powyższej kwestii poprzez enumeratywne wymienienie katalogu, dla którego ten przepis będzie miał zastosowanie. Ponadto, zasadne stało się również doprecyzowanie i ujednolicenie pojęć, aby ich rozumienie nie prowadziło już do błędów interpretacyjnych.
W powyższym zagadnieniu przewiduje się także zwiększenie liczby stron postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Zaplanowano również wykreślenie z istniejących przepisów obowiązku informowania o zmianach własnościowych nieruchomości znajdujących się na obszarze oddziaływania przedsięwzięcia.
Umożliwione zostanie również organowi wyznaczenie terminu na składanie uwag i wniosków przez społeczeństwo dłuższego niż 30 dni, jeżeli przemawia za tym charakter sprawy. Dodany zostanie również przepis, który zdejmie z organu właściwego do prowadzenia oceny oddziaływania na środowisko obowiązek rozpatrzenia uwag i wniosków wpływających do niego po wyznaczonym terminie oraz wyłączy możliwość zastosowania art. 58 ustawy z 14 czerwca 1960 r. kodeks postepowania administracyjnego[3].
- W zakresie wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
Zakłada się wprowadzenie obowiązku składania wniosku o wydanie decyzji w postaci elektronicznej.
Przewiduje się również ograniczenie załączników wymaganych w postaci papierowej do niezbędnego minimum, a także zmiany w załącznikach mapowych, w tym ujednolicenie preferowanego formatu dla składanej do organu dokumentacji, a także wprowadzenie wymogu określania lokalizacji przedsięwzięcia danymi przestrzennymi.
Projekt zakłada zarazem uregulowanie sposobu oznaczania danych w plikach .shp w wynikach inwentaryzacji przyrodniczych przedkładanych do raportów o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Wprowadzone ma zostać jednocześnie ograniczenie obowiązku podpisywania raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko łącznie przez wszystkich jego autorów.
Projektodawcy wskazali również na potrzebę doprecyzowania przepisów dotyczących wymagań, co do treści raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, w tym:
- w zakresie opisu emisji i oddziaływań (w zakresie światła);
- ilości wariantów przedsięwzięcia i ich nazewnictwa;
- wymogu wariantowania na etapie ponownej oceny oddziaływania na środowisko.
- W zakresie organów właściwych do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i współuczestniczących w postępowaniu
Projektuje się podniesienie jakości prowadzonych postępowań przez zmiany w kompetencji organów właściwych do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach – przeniesienie właściwości wójta, burmistrza, prezydenta miasta do kompetencji starostów.
Dalszą zmianą ma być uchylenie przepisów wprowadzających wyjątek od właściwości miejscowej umożliwiający delegowanie spraw do innego rdoś, mniej obciążonego zadaniami.
Problem konfliktu interesów w zakresie organów opiniujących zostanie rozwiązany poprzez wprowadzenie ministra ds. gospodarki morskiej za urząd morski, w sprawach w których inwestorem jest urząd morski.
Z kolei, aby organy dokonujące opiniowania, które nie wyraziły opinii o konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko nie były pozbawione możliwości wypowiedzenia się w sytuacji zmiany lub wprowadzenia nowych rozwiązań w planowanym przedsięwzięciu, planuje się zapewnienie ich udziału w ocenie, zwłaszcza organu właściwego do wydania oceny wodnoprawnej.
- W zakresie prowadzenia postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i jej treści
Proponuje się przywrócenie poprzedniego rozwiązania, które nie przewidywało przeprowadzania oceny oddziaływania przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko na wniosek inwestora. Usprawnienie procedowania przedsięwzięć lokalizowanych na formach ochrony przyrody nastąpi natomiast przez wprowadzenie odpowiednich zmian w ustawie o ochronie przyrody przewidujących możliwość dokonania oceny negatywnego wpływu na przyrodę i krajobraz parku krajobrazowego i obszaru chronionego krajobrazu w sytuacji, gdy nie ma potrzeby przeprowadzania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko ze względu na brak zaistnienia przesłanek wyszczególnionych w OOŚ.
Zaplanowane są także zmiany w zakresie obowiązków informacyjnych, w szczególności wynikających z art. 33a OOŚ, a także odpowiednie dostosowanie przepisów sankcyjnych w tym zakresie, w szczególności umożliwienie miarkowania administracyjnych kar pieniężnych, ustalenie ich wysokości, uporządkowanie strukturalne przepisów oraz wydłużenie terminu, w którym organ gminy powinien zrealizować obowiązek informacyjny.
W ocenie projektodawców powyższe zmiany okazały się bowiem konieczne w szczególności dla proporcjonalnego sankcjonowania niewywiązania się z obowiązków przez organ gminy, a także ułatwienia mu zrealizowania obowiązków w odpowiednim terminie.
Kolejna zmiana związana jest ze wstrzymaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jak również uchyleniem rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji środowiskowej, które po zmianach będą wiązać się z koniecznością wstrzymania prac inwestycyjnych w zakresie w jakim znajdują one odzwierciedlenie w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
Projektuje się także wprowadzenie przepisu mającego na celu umożliwienie przez organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, umorzenia postępowania administracyjnego w przypadku nie przedłożenia raportu, po upływie terminu 3 lat, liczonego od momentu doręczenia postanowienia określającego zakres raportu.
Jednocześnie nowelizacja nakłada na organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach obowiązek określenia rodzaju i miejsca realizacji przedsięwzięcia, dla którego wydawana jest ta decyzja.
- W zakresie posługiwania się decyzją środowiskową i następstw z niej wynikających
Jak zauważali to projektodawcy, instrument związany z wydłużeniem terminu używalności decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wymaga dookreślenia, bądź wprowadzenia zamiennego mechanizmu tak, aby organy kierowały się tymi samymi kryteriami przy podejmowaniu decyzji w zakresie potwierdzenia aktualności warunków realizacji przedsięwzięcia.
W związku zaś z brakiem praktycznej możliwości dołączenia decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wydanej dla przedsięwzięć z zakresu gospodarowania odpadami do wniosku o wydanie zezwolenia na przetwarzanie odpadów, w tym pozwolenia zintegrowanego, w obecnie określonych terminach, proponuje się wprowadzić odstępstwo od tych regulacji.
W związku z kolei z zaistniałym problemem nierespektowania obowiązków wynikających z decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach projektuje się także rozszerzyć krąg podmiotów zobligowanych do przestrzegania postanowień wynikających z decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a przede wszystkim zapewnić ustawową ciągłość ich przestrzegania mimo zmian praw właścicielskich przedsięwzięcia realizowanego lub zrealizowanego.
Kolejną zmianą ustawową ma być ujęcie etapu realizacji przedsięwzięcia w przepisach OOŚ dotyczących egzekucji administracyjnej warunków wynikających z treści decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, które nie są wystarczająco precyzyjne.
Przewiduje się także doprecyzowanie przesłanki dotyczących przeniesienia decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na inne podmioty.
- Inne, znaczniejsze zmiany z punktu widzenia interesów inwestora
Przepisy nowelizujące zakładają również wprowadzenie zmian w przepisach OOŚ dotyczących kwestii zawieszenia oraz umorzenia postępowania.
Zasadniczo zaś projektodawcy położyli nacisk na doprecyzowanie przepisów OOŚ, tak aby wynikała z nich bezpośrednio możliwość uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięć, dla których nie wydano wymaganej decyzji administracyjnej. Ponadto, przewidziano wprowadzenie systemu kar za brak ww. decyzji administracyjnych.
Przewiduje się również doprecyzowanie regulacji, aby z ich literalnego brzmienia wynikało wprost, że stwierdzenie nieważności lub uchylenie decyzji inwestycyjnych objętych specustawami jest możliwe, gdy decyzji tych nie poprzedziło wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
[1] T.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 1112 ze zm. – dalej jako: „OOŚ”.
[2] Dz. U. z 2023 r., poz. 1724.
[3] T.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 572 ze zm.