Prawo budowalne na przestrzeni ostatnich lat zmienia się dość dynamicznie. Postępująca cyfryzacja procesu budowalnego zmierza do jego usprawnienia i przyśpieszenia. Możliwość składania wniosków i zgłoszeń w formie elektronicznej zdecydowanie ułatwia inwestorom kontakt z organami administracji. Wprowadzenie systemów elektronicznych pozwala również na usprawnienie nadzoru nad całym procesem inwestycyjnym. Etapy cyfryzacji budownictwa obejmowały m.in. wprowadzenie elektronicznego dziennika budowy, cyfrowej książki obiektu budowlanego oraz intensywny rozwój portalu e-Budownictwo.
Elektroniczna Książka Obiektu Budowlanego – system c-KOB
Od stycznia 2024 roku dla budynków należy prowadzić wyłączenie cyfrowe książki obiektu budowalnego. Do prowadzenia cyfrowej książki obiektu budowalnego stworzona została przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowalnego aplikacja c-KOB.
Jeszcze do dnia 31 grudnia 2023 roku właściciele lub zarządcy obiektu budowalnego mogli zakładać książki obiektu budowlanego w formie papierowej, które to do dnia 31 grudnia 2026 roku będą musiały zostać założone elektronicznie w systemie c-KOB, przy czym co do daty może nastąpić zmiana.
Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego wskazuje w książce obiektu budowlanego osobę fizyczną do prowadzenia tej książki. Za prowadzenie książki obiektu budowlanego odpowiada właśnie ta osoba fizyczna, która została wskazana w książce obiektu budowlanego. W przypadku zmiany właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego dotychczasowy właściciel lub zarządca obiektu budowlanego przekazuje nowemu właścicielowi lub zarządcy tego obiektu książkę obiektu budowlanego.
Wpisu w książce obiektu budowlanego dokonuje się niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 7 dni od dnia zaistnienia okoliczności, której wpis dotyczy.
Zgodnie z art. 60a ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowalne („ustawy Prawo Budowalne”) do książki obiektu budowlanego wpisuje się informacje o obiekcie budowlanym, dane właścicieli i zarządców, informacje o kontrolach, ekspertyzy i opinie techniczne dotyczące obiektu budowlanego oraz imion i nazwisk osób, przez które zostały sporządzone, robotach budowlanych związanych z obiektem budowlanym po oddaniu do użytkowania, katastrofach budowlanych, decyzjach, postanowieniach, zaświadczeniach i innych dokumentach wydanych przez organy administracji publicznej, a dotyczących obiektu budowlanego.
Co ważne książka obiektu budowalnego nie jest wymagana dla każdego obiektu budowalnego. Prowadzenie książki obiektu budowlanego nie jest wymagane dla budynków mieszkalnych jednorodzinnych, budynków garażowych i gospodarczych w zabudowie jednorodzinnej, obiektów budownictwa zagrodowego i letniskowego. Obiektem budownictwa zagrodowego jest zabudowa zagrodowa, czyli budynki mieszkalne, budynki gospodarcze lub inwentarskie w rodzinnych gospodarstwach rolnych, hodowlanych lub ogrodniczych oraz w gospodarstwach leśnych. Obiektem budownictwa letniskowego są budynki rekreacji indywidualnej, czyli budynki przeznaczone do okresowego wypoczynku.
Książka obiektu budowalnego nie jest również wymagana dla obiektów budowlanych, których budowa nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę oraz zgłoszenia (art. 29 ust. 2 pkt 1–32 ustawy Prawa budowlane) albo wymaga dokonania zgłoszenia (art. 29 ust. 1 pkt 1–31 ustawy Prawo budowlane, z wyjątkiem sieci gazowych), a także dróg lub obiektów mostowych, jeżeli prowadzona jest dla nich książka drogi lub książka obiektu mostowego na podstawie przepisów o drogach publicznych.
W myśl art. 60l ust. 1 ustawy Prawo budowalne dostęp do systemu c-KOB o charakterze stałym lub czasowym, na czas niezbędny do przeprowadzenia czynności, mają zapewnione organy nadzoru budowlanego oraz inne organy lub służby uprawnione do kontroli przestrzegania przepisów w zakresie utrzymania obiektów budowlanych lub do prowadzenia działań ratowniczych.
System e-CRUB
System e-CRUB, czyli elektroniczny Centralny Rejestr osób posiadających Uprawnienia Budowalne wszedł w życie dnia 1 sierpnia 2022 roku. System e-CRUB prowadzony jest przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Główny Inspektor Nadzoru Budowalnego jest też administratorem systemu.
Dostęp do systemu e-CRUB mają organy administracji architektoniczno-budowalnej i organy nadzoru budowalnego oraz organy izb samorządów zawodowych. W systemie e-CRUB gromadzone są kopie uprawnień budowlanych oraz kopie decyzji o ukaraniu z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie. Dzięki temu rozwiązaniu uproszczona została weryfikacja uprawień osób wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie.
System pozwala na zweryfikowanie statusu osoby w zakresie odpowiedzialności zawodowej. Można uzyskać informacje o zawieszeniu w prawie wykonywania zawodu czy dane o ukaraniu osoby w ramach postępowań z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie.
Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 28 marca 2023 r. w sprawie systemu Centralny Rejestr Osób Posiadających Uprawnienia Budowlane (Dz.U.2023.746) reguluje szczegółową strukturę i sposób funkcjonowania rejestru, w tym m.in. procedurę automatycznego wpisu po egzaminie. Obecnie dane osoby, która zdała egzamin zawodowy, trafiają do e-CRUB automatycznie. Dzięki temu nowi inżynierowie mogą rozpocząć wykonywanie zawodu niemal natychmiast po uzyskaniu uprawnień.
Pod adresem https://e-crub.gunb.gov.pl dostępna jest publiczna wyszukiwarka osób posiadających uprawnienia budowlane. Obywatele przed skorzystaniem z usługo osoby z uprawnieniami zawodowymi, mogą w niej sprawdzić uprawnienia konkretnej osoby, potwierdzić jej przynależność do izby oraz znaleźć dane kontaktowe specjalisty.
e-SNRWB
e-SNRWB jest to elektroniczny System Nadzoru Rynku Wyrobów Budowlanych, który służy usprawnieniu procesu kontroli oraz wymiany informacji na temat materiałów budowlanych. Zadaniem systemu jest usprawnienie wymiany informacji pomiędzy Wojewódzkimi Inspektorami Nadzoru Budowalnego, jak również z Głównym Inspektorem Nadzoru Budowalnego.
System umożliwia inspektorom wprowadzanie danych na bieżąco, co oznacza wprowadzanie danych już w trakcie kontroli wyrobów budowlanych. Wspólny dostęp do zebranych informacji pozwala na ujednolicenie podejścia organów w podobnych sprawach. Jest to niezwykle istotne, albowiem zapewnia większą przejrzystość i pewność w działaniach zarówno po stronie organów nadzoru, jak i podmiotów kontrolowanych.
System zawiera także dane dotyczące wydanych opinii dla organów celnych, prowadzonych postępowań w sprawie wyrobów niespełniających wymogów ustawy o wyrobach budowlanych oraz spraw związanych z nakładaniem kar pieniężnych. Rejestrowane są również wydawane orzeczenia.
Nową funkcjonalnością e-SNRWB jest możliwość generowania aktualnych raportów dotyczących przeprowadzonych kontroli i pobranych próbek. Ułatwia to monitorowanie realizacji planu kontroli oraz pozwala na bardziej efektywne planowanie dalszych działań kontrolnych i badań wyrobów.