Nadzór autorski
Nadzór autorski jest obecnie pojęciem również z zakresu prawa budowlanego. Chociaż jego geneza wywodzi się z ochrony praw autorskich projektanta, dziś stanowi ważny element kontroli inwestycji oraz wychwytywania błędów wykonawczych na etapie budowy. Zadaniem nadzoru autorskiej jest nie tylko ochrona interesów projektanta, ale także inwestora, wykonawcy, kierownika budowy, aż po użytkowników końcowych obiektu budowalnego.
Dynamika procesu budowlanego
Inwestycja budowlana jest złożonym i dynamicznym procesem. Na każdym etapie mogą pojawić się nieprzewidziane okoliczności, wymagające modyfikacji pierwotnych założeń projektowych. Warunki gruntowe, technologia wykonania, dostępność materiałów. Nieodosobnionym przypadkiem jest konieczność dostosowania projektu do zmieniających się przepisów prawnych. Ważne jest, aby w efekcie końcowym powstał obiekt nie tylko estetyczny i funkcjonalny, ale przede wszystkim bezpieczny. Ostatnie wydarzenia, ale też praktyka zawodowo, pokazują jak ważna jest konstrukcja dachu, ochrona przeciwpożarowa, właściwe izolacje przeciwwilgociowe i przeciwwodne, hydroizolacja fundamentów i części podziemnych budynku.
Podstawy obowiązek projektanta
Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt. 4 i 5 ustawy Prawo budowlane do podstawowych obowiązków projektanta należy opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z wymaganiami ustawy, ustaleniami określonymi w decyzjach administracyjnych dotyczących zamierzenia budowlanego, obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej. Jak również zapewnienie udziału w opracowaniu projektu budowlanego osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności, dla przykładu z zakresu inżynierii sanitarnej czy inżynierii elektrycznej. Ponadto, projektant zapewnia koordynację techniczną opracowań projektowych, zgodnych z zasadami BHP i wymaganiami projektów: technicznego, architektoniczno-budowlanego oraz zagospodarowania terenu.
Dodatkowo opracowuje informację dotyczącą bezpieczeństwa i ochrony zdrowia wynikającą ze specyfiki projektowanego obiektu, następnie uwzględnianą przez kierownika budowy w planie BIOZ.
Czy nadzór autorski jest obowiązkowy?
Co ciekawe nadzór autorski nie jest obowiązkowy dla każdej inwestycji. W prawie budowalnym istnieją dwa przypadki kiedy nadzór autorski jest wymagany. Źródłem pierwszego obowiązku jest żądanie uprawnionego podmiotu, drugi wynika z decyzji o pozwoleniu na budowę.
Żądanie inwestora
W myśl art. 18 ust. 3 ustawy Prawo budowalne inwestor może zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego. Zgodnie zaś z art. 20 ust. 1 pkt. 4 ustawy Prawo budowalne do podstawowych obowiązków projektanta należy sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora w zakresie stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji inwestycji z projektem albo uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego.
Przyjrzyjmy się obu powołanym przepisom. Inwestor może zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego, co oznacza, że mamy do czynienia z uprawnieniem inwestora, a nie jego obowiązkiem. Ustawodawca pozostawił tę decyzję inwestorowi, uznając, że konieczność sprawowania nadzoru autorskiego zależy od charakteru i złożoności konkretnej inwestycji. Odmiennie jest w przypadku projektanta. Po stronie projektanta mamy obowiązek sprawowania nadzoru autorskiego, co oznacza, że projektant nie może odmówić inwestorowi.
Obowiązek nałożony przez organ architektoniczno-budowlany w pozwoleniu na budowę.
Jak stanowi art. 19 ust. 1 ustawy Prawo budowalne organ administracji architektoniczno-budowlanej może nałożyć obowiązek sprawowania nadzoru autorskiego w decyzji o pozwoleniu na budowę. Dotyczy to przypadku gdy obiekt lub roboty budowalne charakteryzują się wysokim stopniem skomplikowania albo przewidywany jest wpływ inwestycji na środowisko.
Umowa o nadzór autorski
Umowa o nadzór autorski to dokument, który reguluje zasady współpracy pomiędzy projektantem a inwestorem w zakresie nadzorowania realizacji inwestycji pod kątem zgodności z projektem. Postanowienia dotyczące nadzoru autorskiego mogą zostać ujęte bezpośrednio w umowie o wykonanie projektu budowlanego, jako jeden z jej elementów, zwłaszcza gdy inwestorowi zależy na sprawowaniu przez projektanta nadzoru autorskiego. Dobrym rozwiązaniem jest również zawarcie odrębnej umowy np. w momencie rozpoczęcia robót budowlanych. Umowa o nadzór autorski powinna jasno określać zakres obowiązków projektanta, tryb współpracy i wynagrodzenie. Ponadto, warto zwrócić uwagę na terminy i harmonogram oraz odpowiedzialność stron. Dla przykładu im bardziej skomplikowany projekt tym większa ilość obowiązków, chociażby w postaci regularnych wizyt projektanta na budowie. Do obowiązków projektant mogą między innymi należeć kontrola realizacji inwestycji w zgodzie z projektem, udzielania wyjaśnień inwestorowi i kierownikowi budowy w sprawach dotyczących projektu, ocena czy proponowane zmiany mają charakter odstąpień istotnych czy nieistotnych.
Poza powyższym umowa o nadzór autorski powinna zawierać standardowe postanowienia takie jak strony umowy, postanowienia końcowe oraz niezwykle ważne i istotne postanowienie precyzyjnie określające przedmiot umowy czyli sprawowanie nadzoru autorskiego nad konkretnym projektem budowalnym.