Odpady budowlane
1 stycznia 2025 roku doszło do zmiany w ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, które wprowadziły do ustawy rozdział 6a poświęcony odpadom budowlanym i rozbiórkowym. Zmiana przyjęta została ustawą jeszcze z 2021 roku, ale znacznie odroczono jej wejście życie. Nowy rozdział, składający się z art. 101a, jest dość ograniczony w treści.
Począwszy od 2025 roku nałożono na wytwórcę odpadów wymóg zapewnienia wysegregowania z wytworzonych przez niego odpadów budowlanych i rozbiórkowych, których powstaniu nie mógł zapobiec, co najmniej: drewna, metali, szkła, tworzyw sztucznych, gipsu i odpadów mineralnych (w tym betonu, cegły, płytek i materiałów ceramicznych oraz kamieni, w celu przygotowania do ponownego użycia, recyklingu lub innego odzysku. Wysegregowanie można pominąć, jeżeli nie jest technologicznie możliwe lub ponowne użycie możliwe jest bez niego.
Obowiązek ten nie dotyczy osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami. Zobowiązany do wysegregowania jest wówczas kolejny posiadacz odpadów, któremu je przekazano.
Wysegregowanie można zlecić wyspecjalizowanemu podmiotowi w drodze umowy, która określi ich dalsze zagospodarowanie. Celem umożliwienia kontroli w tym zakresie, umowa musi być sporządzona w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
Niezapewnienie wysegregowania odpadów budowlanych i rozbiórkowych zagrożone jest nałożeniem administracyjnej kary pieniężnej. Kara wynosi minimum 1.000 a maksymalnie 1.000.000 złotych. Na wysokość kary wpływa ilość i właściwości odpadów, okoliczności naruszenia przepisów oraz wpływ naruszenia na życie i zdrowie ludzi oraz środowisko. Ponadto wpływ na wymiar kary ma okres trwania naruszenia, rozmiar prowadzonej działalności oraz skutki naruszeń lub wielkość wygenerowanych zagrożeń.
Prawo ochrony środowiska
W ujęciu branży budowlanej zmiany w ustawie prawo ochrony środowiska mają jedynie pośredni wpływ na branżę. Zmiana, która weszła w życie 11.01.2025 roku stanowi próbę odpowiedzi polskiego prawodawcy na zmieniający się klimat.
Do ustawy wprowadzono miejskie plany adaptacyjne. Jest to dokument strategiczno-wdrożeniowy, przyjmowany dla obszaru danego miasta, który ma na celu zmniejszenie jego podatności na zmiany klimatu.
Plan taki zobowiązane jest sporządzić każde miasto, którego liczba mieszkańców na 31 grudnia roku poprzedzającego wynosi 20 tysięcy mieszkańców lub więcej. Plan opracowywany jest na podstawie uchwały rady gminy o przystąpieniu do jego sporządzenia. Rada podejmuje natomiast uchwałę z własnej inicjatywy lub na wniosek organu wykonawczego (burmistrz albo prezydent).
Miejski plan adaptacji zawiera między innymi koncepcję zazieleniania miasta, w tym zwiększania powierzchni terenów zielonych i zadrzewień, co powinno zainteresować szeroko pojętą branżę budowlaną, z uwagi na potencjalne ograniczenie gruntów pod zabudowę. Na procesy budowlane oddziaływać mogą też zawarte w planie koncepcje zagospodarowania na terenie miasta wód opadowych i roztopowych.
Niejasne jest jednocześnie, jaka będzie rola takich miejskich planów adaptacji, mając na uwadze, że zgodnie z ustawą, choć przyjmowane w formie uchwały rady miasta – organu stanowiącego gminy, nie stanowią one aktu prawa miejscowego. Jednocześnie przewiduje się obowiązek jego przekazania do jednostki badawczej – Instytutu Ochrony Środowiska.
Mimo ich niezobowiązującego charakteru miejskie plany adaptacji będą miały zapewne znaczenie dla procesów z zakresu planowania przestrzennego. Przy uchwalaniu planu ogólnego gminy i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się wnioski i rekomendacje zawarte w tych planach.
Z procesu wdrażania miejskiego planu adaptacyjnego prowadzić się będzie sprawozdania i również przekazywać do Instytutu Ochrony Środowiska. To Instytutu następnie przedstawia ministrowi właściwemu do spraw klimatu podsumowanie sprawozdań z monitorowania.
„Ustawa środowiskowa”
Pewną pochodną zmian wprowadzonych w ustawie Prawo ochrony środowiska są nieznane modyfikacje przepisów tzw. ustawy środowiskowej, czyli ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
Po pierwsze, do wykazu publicznie dostępnych dokumentów zawierających informację o środowisku trafiły nowe wzmianki o dokumentach. Dodano wspomniane miejskie plany adaptacji, rejestry historyczne zanieczyszczeń powierzchni ziemi oraz harmonogramy zadań związanych z tymi zanieczyszczeniami. Do wykazu dokumentów trafiły też sprawozdania z monitorowania wdrażania działań adaptacyjnych do zmian klimatu.
Po drugie, i z perspektywy prowadzonego przez branżę budowlaną procesu inwestycyjnego z pewnością istotniejsze, zakres prowadzonej oceny oddziaływania na środowisko został rozszerzony o analizy bezpośredniego i pośredniego wpływu danego przedsięwzięcia na środowisko, w tym klimat oraz przeprowadzenie oceny odporności realizowanego przedsięwzięcia na zmiany klimatu.