Odpowiedzialność karna za naruszenia przepisów Prawa budowlanego – katalog czynów zabronionych i sankcji

Artykuły od 91 do 93 ustawy zawierają przepisy penalizujące określone wykroczenia i przestępstwa przeciwko porządkowi prawnemu w obszarze budownictwa. Zestawienie zawarte w poniższej tabeli obrazuje zależność między naruszeniem a przypisaną sankcją karną, prezentując przy tym przykładowe przypadki stanowiące ilustrację danej kwalifikacji prawnej.

       I. Czyny zabronione rozpatrywane na gruncie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny (tekst jednolity: Dz.U. z 2025 r., poz. 383) [k.k.].

Do przestępstw w rozumieniu ustawy – Prawo budowlane zalicza się działania lub zaniechania, za które ustawodawca przewidział sankcję pozbawienia wolności. W szczególności chodzi o następujące przypadki:

1. 91 ust. 1 pkt 1 – udaremnianie lub utrudnianie czynności podejmowanych przez organy nadzoru budowlanego, np. odmowa umożliwienia przeprowadzenia kontroli obiektu. Czyn ten zagrożony jest grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do jednego roku.
2. 91 ust. 1 pkt 2 – wykonywanie samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie przez osobę nieposiadającą stosownych uprawnień lub prawa do jej wykonywania. Przykładowo: kierownik budowy wielopiętrowego budynku posiada jedynie ograniczone uprawnienia budowlane.
    

Sankcja: jak wyżej – grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności do roku.

3. 91a – odpowiedzialność karna za:

• użytkowanie obiektu niezgodnie z jego przeznaczeniem lub obowiązującymi przepisami,
• niezapewnienie bezpieczeństwa użytkowania,
• doprowadzenie do stanu technicznego zagrażającego życiu lub zdrowiu.
   

Przykład: niezabezpieczenie konstrukcyjnie osłabionych balkonów w budynku mieszkalnym.

Sankcje: grzywna nie niższa niż 100 stawek dziennych, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności do roku.

     II. Czyny zabronione rozpatrywane na gruncie ustawy z dnia 20 maja 1971 r. kodeks wykroczeń (tekst jednolity: Dz.U. z 2025 r., poz. 734)[k.w.].

Pozostałe czyny mają charakter wykroczeń i są rozpatrywane w trybie przepisów o wykroczeniach. W szczególności, zgodnie z art. 93 ustawy Prawo budowlane, należą do nich:

1. 92 ust. 1 pkt 1 – niepodjęcie stosownych działań na miejscu katastrofy budowlanej (np. brak organizacji pomocy poszkodowanym).
    

Sankcje: areszt, ograniczenie wolności, grzywna.

2. 92 ust. 1 pkt 2 – nieusunięcie usterek wykazanych w protokołach okresowej kontroli (np. nieszczelna instalacja gazowa).
    

Sankcje: areszt, ograniczenie wolności, grzywna.

3. 92 ust. 1 pkt 3 – utrudnianie organowi kontroli działań ustawowych (np. niestawienie się na wezwanie organu).
    

Kara: areszt, ograniczenie wolności, grzywna.

4. 92 ust. 2 pkt 1 – niewykonanie decyzji organu mimo zastosowania środków egzekucyjnych (np. zignorowanie obowiązku rozbiórki obiektu wybudowanego nielegalnie).
    

Kara: areszt, ograniczenie wolności, grzywna.

Dla niżej wymienionych czynów zabronionych przewidziano karę grzywny:

5. 93 ust. 1 pkt 1 – projektowanie lub prowadzenie robót budowlanych w sposób rażąco sprzeczny z przepisami (np. brak pochylni dla osób niepełnosprawnych w nowym budynku).
6. 93 ust. 1 pkt 1a – stosowanie materiałów budowlanych niedopuszczonych do obrotu (np. nieatestowane kruszywo).
7. 93 ust. 1 pkt 2a – realizacja budowy bez wymaganego pozwolenia lub zgłoszenia (np. budowa muru oporowego bez zgłoszenia).
8. 93 ust. 1 pkt 3 – rozbiórka bez zgłoszenia lub pozwolenia (np. nielegalna rozbiórka garażu blaszanego).
9. 93 ust. 1 pkt 4 – rozpoczęcie robót bez zgłoszenia terminu, bez kierownika budowy lub bez dziennika budowy.
10. 93 ust. 1 pkt 5 – dostarczanie mediów (prąd, gaz, woda) bez zgody wynikającej z pozwolenia na budowę lub zgłoszenia.
11. 93 ust. 1 pkt 6 – istotne odstępstwa od zatwierdzonego projektu lub warunków pozwolenia (np. rozbudowa garażu bez projektu zamiennego).
12. 93 ust. 1 pkt 8 – użytkowanie obiektu w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa (np. używanie instalacji gazowej niezgodnie z przepisami).
13. 93 ust. 1 pkt 9 – brak dokumentacji obiektu (np. nieprowadzenie książki obiektu budowlanego, brak protokołów).
14. 93 ust. 1 pkt 9a – nieprzekazanie protokołów kontroli technicznej stwierdzających stan zagrożenia do organu.
15. 93 ust. 1 pkt 9b – samowolna zmiana sposobu użytkowania obiektu (np. zmiana mieszkania na sklep bez zgłoszenia).
16. 93 ust. 1 pkt 10 – nieudostępnienie organowi żądanych dokumentów (np. odmowa okazania dziennika budowy).
17. 93 ust. 1 pkt 12 – nieusunięcie skutków samowolnej ingerencji w strukturę obiektu, utrudniającej jego użytkowanie (np. likwidacja przejścia ewakuacyjnego).
18. 93 ust. 1 pkt 13 – prowadzenie robót z naruszeniem przepisów (np. budowa obiektu bez zgłoszenia).
19. 93 ust. 1 pkt 14 – złożenie nieprawdziwego oświadczenia przy zgłoszeniu zakończenia budowy (np. fałszywe dane o pomiarach powierzchni użytkowej).
     

W przypadkach zakwalifikowanych jako wykroczenia w trybie art. 93 ustawy Prawo budowlane, zgodnie z art. 96 § 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jednolity: Dz.U. z 2025 r. poz. 860), funkcjonariusz organu nadzoru budowlanego może nałożyć grzywnę w trybie mandatowym do kwoty 500 zł.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz.U. z 2025 r., poz. 418).
2. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jednolity: Dz.U. z 2025 r. poz. 860).